"Νάρκης του άλγους δοκιμές
εν φαντασία και λόγω"
Κωνσταντίνος Καβάφης
Νάρκη
Του άλγους δοκιμές - Κωνσταντίνος Καβάφης
Friday, November 1, 2019
O «αιρετικός» Kαζανόβα του Φελίνι
O «αιρετικός» Kαζανόβα του Φελίνι
O «αιρετικός» Kαζανόβα του Φελίνι
O «αιρετικός» Kαζανόβα του Φελίνι
Η ζωή του θρυλικού Ιταλού εραστή Τζιάκομο Καζανόβα, οι έρωτές του και η περιπλάνησή του στις Αυλές ευγενών της Ευρώπης, ειδώθηκαν κινηματογραφικά με την ξεχωριστή οπτική του Φ. Φελίνι. O «αιρετικός» Kαζανόβα του Φελίνι συνιστά μία καινούργια αναδιαπραγμάτευση του μύθου.
Στη Βενετία του 18ου αιώνα ο Τζάκομο Καζανόβα συλλαμβάνεται σαν αιρετικός και φυλακίζεται. Στο κελί του αναπολεί τις περιπέτειές του μέχρις ότου καταφέρνει να δραπετεύσει και αρχίζει την ανά την Ευρώπη περιπλάνησή του. Καθώς θεωρεί τον εαυτό του άνθρωπο των γραμμάτων προσκολλάται στις αυλές των ευγενών. Εκλιπαρεί ουσιαστικά να του δοθεί η ευκαιρία να αποδείξει τις ικανότητές του στις επιστήμες. Αντιμετωπίζεται όμως από όλους σαν ένα ανέκδοτο. Σαν ένα γραφικό τύπο, που το μόνο που έχει να προσφέρει είναι η φήμη του ως εραστή. Και οι γυναίκες τον χρησιμοποιούν.
Εκμεταλλεύονται τις ικανότητές του στο σεξ και έπειτα τον εγκαταλείπουν. Ύστερα από αρκετές φελινικής έμπνευσης και αισθητικής περιπέτειες, ο Καζανόβας αρχίζει να βλέπει το φάσμα του γήρατος να πλησιάζει. Στο τέλος, γέρος πια και έχοντας χάσει την μοναδική ικανότητα που τον είχε κάνει διάσημο, μετατρέπεται σε περίγελο. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να ονειρεύεται τα περασμένα μεγαλεία.
Ο ίδιος ο Φελίνι σε συνέντευξη στο περιοδικό Gente το 1975 έλεγε… «Ποιος μπορεί να ξέρει πώς ήταν ο Καζανόβα; Κρίνουμε τον ήρωα από ένα βιβλίο, το δικό του βιβλίο, και μετά τον βλέπουμε να απομακρύνεται και να γίνεται ένα σημείο αναφοράς στο οποίο ο κόσμος προβάλλει τον εαυτό του. Νομίζω ότι πρόκειται για έναν ανιαρό συγγραφέα που μας μίλησε για έναν εντυπωσιακό ήρωα. Έναν ήρωα εξοργιστικό, δειλό, έναν αυλικό που λεγόταν Καζανόβα. Έναν στολισμένο ανθρωπάκο που βρωμά ιδρώτα και πούδρα και που έχει τη ματαιοδοξία, τη θρασύτητα και την έπαρση στρατοπέδου και εκκλησίας. Και βλέπω στη φαντασία μου έναν άνθρωπο που ήθελε να έχει πάντα δίκιο, με έναν τρόπο εντελώς απρόσωπο που σου σπάει τα νεύρα».
Η ταυτότητα του κατά Φελίνι Καζανόβα
Ο Καζανόβας του Φελίνι παραμένει η κορωνίδα των πάμπολλων ταινιών που γυρίστηκαν για τη ζωή και τα έργα του διάσημου καρδιοκατακτητή. Με την ταινία αυτή ο Φελίνι αγγίζει την ουσία του κινηματογράφου και δημιουργεί την απόλυτη ταινία. Αποτελεί κομψοτέχνημα της έβδομης τέχνης. Κι αυτό χάρη στη μοναδική εικαστική ομορφιά της αλλά και τη μελαγχολία της παρακμής που μας μεταφέρει.
Στην ταινία του απογυμνώνει το μύθο και μας παρουσιάζει μια άλλη όψη του διάσημου καρδιοκατακτητή. Εκείνη δηλαδή ενός τυχοδιώκτη που σπαταλά τη ζωή του προσφέροντας ευχαρίστηση στις γυναίκες μόνο και μόνο για να καλύψει τις ανάγκες ενός απεγνωσμένου Εγώ. Ο Φελίνι δημιουργεί την ατμόσφαιρα του με τα τεράστια, γυμνά και πλήρως αντιρρεαλιστικά σκηνικά που έστησε για την ταινία στα στούντιο της Τσινετσιτά. Τα κοστούμια εναρμονίζονται πλήρως με την αίσθηση της παρακμής. Παράλληλα, η εικόνα ολοκληρώνεται με τις εντυπωσιακές φυσιογνωμίες ηθοποιών και κομπάρσων, με προεξέχουσα φυσικά εκείνη του σπουδαίου Ντόναλντ Σάδερλαντ στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ο αρχικός μύθος
Ο Καζανόβα, καρπός του γάμου δύο ηθοποιών, του Γκαετάνο Τζουζέπε Καζανόβα και της Ζανέττας Φαρούσι (και κατ’ άλλους νόθος γιος του γερουσιαστή Μικέλε Γκριμάνι), γεννήθηκε στις 2 Απριλίου του 1725 στην ένδοξη πόλη της Βενετίας. Στο κομψό φιλμ του Λουίτζι Κομεντσίνι, Ιnfanzia Vocazione di Ciacomo Casanovα Veneziano (Tα καλύτερα χρόνια του Καζανόβα), του 1969, ο νεαρός Τζιάκομο σουλατσάρει ξυπόλητος στα λερά πλακόστρωτα της ιστορικής πόλης. Ο πατέρας του, άρρωστος πρώην ηθοποιός, πεθαίνει και η μητέρα του φεύγει με ένα θεατρικό μπουλούκι, αφήνοντας το μικρό Τζιάκομο στη γιαγιά.
Χτυπημένος από κάποια παιδική αρρώστια θα πιστέψει ότι τον έσωσε μια όμορφη νεράιδα. Ξεκινά λοιπόν τη ζωή του με οδηγό την φαντασίωση. Ο Κομεντσίνι δεν απομακρύνεται από τις ιστορικές πληροφορίες για τα παιδικά χρόνια του Τζιάκομο. Αυτό που προσθέτει είναι η διαίσθησή του για την αρχή της περιπετειώδους ζωής του άτακτου Βενετσιάνου. Δεν στοχάζεται ψυχαναλυτικά αλλά προτιμά να πασπαλίσει τον άγουρο ήρωά του με την γλυκιά γύρη της ζωής. Στη συνέχεια να την αποζητήσει σε άλλα σώματα κοριτσιών, αρχικά με το στόμα και την γλώσσα.
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο Τζιάκομο θα ξεκινήσει σπουδές Νομικής στην Πάδοβα. Το 1741 θα πάρει έναν χαμηλό εκκλησιαστικό βαθμό και την Ανοιξη της ίδιας χρονιάς θα έρθει για πρώτη φορά στην Κέρκυρα και μετά στην Κωνσταντινούπολη. Το 1743 τα γεγονότα θα έρθουν σαν βροχή. Θα χάσει την πολυαγαπημένη του γιαγιά, θα περάσει για λίγο, αν και διδάκτορας της Νομικής, από το ιεροσπουδαστήριο του Αγίου Κυπριανού, για να φυλακιστεί στον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς στο φρούριο του Αγίου Ανδρέα. Οι δρόμοι που θα τον οδηγήσουν σε κάθε γωνιά της Ευρώπης τον περιμένουν.
Κέρκυρα, Βενετία, Διαφωτισμός και κανιβαλισμός
Τον Αύγουστο του 1744 έρχεται για δεύτερη φορά στην Κέρκυρα και για μια τρίτη την επόμενη χρονιά. Τότε θα ερωτευθεί την κυρία Φ., την Αντριάνα Φοσκαρίνι, την δεκαεπτάχρονη γυναίκα του sopracomito Βιτσέντζο Φοσκαρίνι. Η λατρεία του για την Αντριάνα είναι τόσο μεγάλη που θα τον οδηγήσει στις πιο τρελές συμπεριφορές. Στα απομνημονεύματά του θυμάται αυτή την εποχή στην Κέρκυρα με αγάπη και νοσταλγία.
Επιστρέφοντας στην Βενετία μετά από αυτόν τον άτυχο έρωτα, θα απλώσει τα φτερά του για να αλωνίσει ολόκληρη την Ευρώπη, όλες τις βασιλικές αυλές και δεκάδες γυναικείες αγκαλιές. Θα αποκτήσει πιστούς φίλους, άσπονδους εχθρούς, τιμητικές διακρίσεις, μετάλλια, εργοστάσια μεταξωτών και πολλά άλλα απίθανα. Όσον αφορά στην εγκυκλοπαιδική του μόρφωση, θα είναι και αυτή το ίδιο έντονη. Θα συσχετισθεί με θεατρικούς κύκλους, με τη γαλλική μασονία, με την μουσική, τον καβαλισμό, τον Ζαν – Ζακ Ρουσσώ, τον Μεταστάσιο, τον Βολτέρο, τον Βίνκελμαν, τον Καλιόστρο και πολλούς άλλους.
Το 1976 ο Φεντερίκο Φελλίνι στον δικό του Καζανόβα (Casanova di Fellini), παρουσιάζει τον φλογερό εραστή ν’ αναζητά σε κάθε κρεβάτι και σε κάθε γυναικείο στήθος, το μητρικό χάδι της Ζαννέτας. Αυτό το ψυχαναλυτικό παιχνίδι ο Φεντερίκο το σπρώχνει στα όριά του. Βάζει τον ήρωά του να ονειρεύεται ότι χορεύει αγκαλιά με μια άψυχη κούκλα. Ο Φελίνι οργιάζει αλλά δίχως να πολυνοιάζεται για την πραγματική ταυτότητα του συμπατριώτη του.
Διαφορετικές εκδοχές του μεγάλου εραστή
Ένας ακόμη Ιταλός, ο Ετορε Σκόλα, στην «Νύχτα της Βαρέν», αλλάζει σελίδα, δείχνοντας μας έναν Καζανόβα, έκπτωτο, να συναντάται με τον επίσης έκπτωτο βασιλιά της Γαλλίας ένα βράδυ σε κάποιο καπηλειό της Βαρέν. Και οι δύο, αναζητούν τώρα την μοναξιά και την ανωνυμία. Ο κόσμος είναι ένα επικίνδυνο πλήθος.
Τέλος, στην «Επιστροφή του Καζανόβα» (1992) ο Γάλλος Edouard Niemmans τοποθετεί τον γερασμένο Αλέν Ντελόν στη θέση του Καζανόβα. Υποπτευόμενοι παράλληλες διαδρομές, παρακολουθούμε τον Ντελόν να προσπαθεί να ανταποκριθεί όπως εξάλλου και ο ήρωας που υποδύεται στην μυθολογία που τον περιβάλλει. Το βιβλίο του Αρτουρ Σνίτσλερ «Ο Νόστος του Καζανόβα» στο οποίο βασίστηκε η ταινία, παρουσιάζει έναν 53χρονο τυχοδιώκτη. Το μόνο που αποζητά είναι η μετά εικοσιπέντε χρόνια εξορία, επιστροφή στην γενέθλια πόλη και ένας βαρύς και χωρίς όνειρα ύπνος.
Διάβασμα, σοκολάτα και γυαλιστερά κουμπιά
Φυσικά πέρα από τα παιχνίδια συγγραφέων και σκηνοθετών, ο Καζανόβα έζησε ακόμη είκοσι χρόνια, στον πύργο του Ντουξ, στη Βοημία, Προσχηματικά μάλλον, προσλαμβάνεται από τον κόμη ντε Βαλντστάιν ως βιβλιοθηκάριος. Εκεί θα έχει τον χρόνο και την υπομονή να διαβάσει ό,τι τραβούσε η ψυχή του από μια βιβλιοθήκη 12.000 τόμων. Μπορεί επίσης να ξεκινήσει τη συγγραφή των Απομνημονευμάτων του. Στο υπόγειο της βιβλιοθήκης θα θυμηθεί τις 132 ερωτικές του κατακτήσεις, αριθμός όχι και όσο υπερβολικός για 35 χρόνια δράσης. Στις λιγοστές παρενθέσεις από το διάβασμα και την απόλαυση της ζεστής σοκολάτας, εξακολουθεί να ντύνεται με τον γνωστό του τρόπο: κεντητά ρούχα, μεταξωτές κάλτσες, γυαλιστερά κουμπιά. Αν και σε αυτή την ηλικία η ερωτική του δραστηριότητα είχε πάψει, ο ίδιος κολακευόταν να πιστεύει ότι το παιδί της Δωροθέας Κλέερ, της κόρης του φύλακα του πύργου, ήταν δικό του κατόρθωμα.
Στον πύργο του Ντούσκοβ, επάνω σε μια λουλουδάτη καρέκλα, ο άντρας που έδωσε άλλο νόημα στον ερώτα και την σεξουαλική ελευθεριότητα, πέθανε στις 4 Ιουνίου του 1798. Από τότε έως σήμερα ο Βενετός λιμπερτίνος θα γίνει ένα μοναδικό σημείο αναφοράς, για ανθρώπους πού είτε αναζητούν την αλήθεια του βίου του είτε εμψυχώνονται από την δύναμη του μύθου του. Μια τέτοια περίπτωση είναι και ο Διονυσίος Ρώμας που στο θεατρικό του έργο ¨Ο Καζανόβας στην Κέρκυρα», υπογραμμίζει αυτήν ακριβώς την επιρροή.
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο Τζιάκομο θα ξεκινήσει σπουδές Νομικής στην Πάδοβα. Το 1741 θα πάρει έναν χαμηλό εκκλησιαστικό βαθμό και την Ανοιξη της ίδιας χρονιάς θα έρθει για πρώτη φορά στην Κέρκυρα και μετά στην Κωνσταντινούπολη. Το 1743 τα γεγονότα θα έρθουν σαν βροχή. Θα χάσει την πολυαγαπημένη του γιαγιά, θα περάσει για λίγο, αν και διδάκτορας της Νομικής, από το ιεροσπουδαστήριο του Αγίου Κυπριανού, για να φυλακιστεί στον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς στο φρούριο του Αγίου Ανδρέα. Οι δρόμοι που θα τον οδηγήσουν σε κάθε γωνιά της Ευρώπης τον περιμένουν.
Ένας ακόμη Ιταλός, ο Ετορε Σκόλα, στην «Νύχτα της Βαρέν», αλλάζει σελίδα, δείχνοντας μας έναν Καζανόβα, έκπτωτο, να συναντάται με τον επίσης έκπτωτο βασιλιά της Γαλλίας ένα βράδυ σε κάποιο καπηλειό της Βαρέν. Και οι δύο, αναζητούν τώρα την μοναξιά και την ανωνυμία. Ο κόσμος είναι ένα επικίνδυνο πλήθος.
Τέλος, στην «Επιστροφή του Καζανόβα» (1992) ο Γάλλος Edouard Niemmans τοποθετεί τον γερασμένο Αλέν Ντελόν στη θέση του Καζανόβα. Υποπτευόμενοι παράλληλες διαδρομές, παρακολουθούμε τον Ντελόν να προσπαθεί να ανταποκριθεί όπως εξάλλου και ο ήρωας που υποδύεται στην μυθολογία που τον περιβάλλει. Το βιβλίο του Αρτουρ Σνίτσλερ «Ο Νόστος του Καζανόβα» στο οποίο βασίστηκε η ταινία, παρουσιάζει έναν 53χρονο τυχοδιώκτη. Το μόνο που αποζητά είναι η μετά εικοσιπέντε χρόνια εξορία, επιστροφή στην γενέθλια πόλη και ένας βαρύς και χωρίς όνειρα ύπνος.
No comments:
Post a Comment